Τι είναι το «Σύνδρομο του Απατεώνα»;

Μήπως αισθάνεστε ότι δεν αξίζετε την επιτυχία; Ότι δεν θα φανείτε άξιοι των περιστάσεων; Πιστεύετε ότι δεν είστε τόσο καλοί όσο οι άλλοι νομίζουν για σας και ανησυχείτε πως σύντομα θα αποκαλυφθεί ότι είστε ένας… απατεώνας; Τότε ίσως βιώνετε αυτό που ονομάζεται «Σύνδρομο του Απατεώνα» (Impostor Syndrome).

Τι είναι το «Σύνδρομο του Απατεώνα» και που οφείλεται

Όταν το άτομο βιώνει αισθήματα ανεπάρκειας και γενικά πιστεύει ότι είναι ανεπαρκής, ακόμα κι όταν όλες οι αποδείξεις τα διαψεύδουν. Πρόκειται για χρόνιες σκέψεις αυτομομφής και εσωτερικής αμφισβήτησης της διανοητικής ικανότητας του ατόμου από τον ίδιο. Με απλά λόγια, πιστεύει ότι δεν αξίζει τις επιτυχίες που έχει στη ζωή του και αργά ή γρήγορα οι άλλοι θα τον καταλάβουν και θα τον «ξεμπροστιάσουν» ως απατεώνα.

Οι «Απατεώνες» συνήθως επιτυγχάνουν στη ζωή τους: λαμβάνουν αναγνώριση, επιτυγχάνουν ακαδημαϊκά, έχουν επαγγελματική ανέλιξη κ.ά. Ωστόσο, πιστεύουν ότι με κάποιον τρόπο προσποιούνται και μοιάζει σα να ακροβατούν σε τεντωμένο σχοινί, με κίνδυνο να αποκαλυφθεί η απάτη τους.

Ένα από τα κυριότερα χαρακτηριστικά τους είναι ότι δεν νιώθουν άνετα με την αναγνώριση και την επιβράβευση που λαμβάνουν. Αντίθετα τους δημιουργεί άγχος και νευρικότητα επειδή είναι βέβαιοι ότι δεν την αξίζουν.

Οι άνθρωποι που έχουν πολύ υψηλές επιδόσεις στην εργασία και την ακαδημαϊκή τους πορεία είναι εκείνοι που βιώνουν συχνότερα το σύνδρομο του απατεώνα. Έρευνες έχουν αναδείξει ως παράγοντες που επηρεάζουν την εμφάνιση του συνδρόμου τη γονεϊκή υπερπροστασία και την έλλειψη ενός προτύπου φροντίδας. Άλλες έρευνες συσχετίζουν την εμφάνισή του με την έλλειψη υποστηρικτικών φίλων και με την παρουσία εχθρικών φίλων (frenemies) στη ζωή του ατόμου, οι οποίοι αποδυναμώνουν την αυτοπεποίθησή του.

Πώς θα σταματήσετε να αισθάνεστε σαν απατεώνες

1. Αναγνωρίστε τις επιτυχίες σας. Αναγνωρίστε όσα έχετε κάνει ως δικά σας επιτεύγματα, ακόμα κι αν σας βοήθησαν οι άλλοι σε αυτά ή μπορεί να είχατε και λίγη τύχη, όπως θεωρείτε. Και πάλι δικές σας είναι οι επιτυχίες, εσείς το κάνατε και πρέπει να είστε περήφανοι γι’ αυτές. Ωστόσο μην αποδίδετε τα επιτεύγματά σας μόνον στην τύχη, σε τυχαία γεγονότα ή ασήμαντα, ή ότι η επιτυχία σας ήταν κάτι απροσδόκητο επειδή ενισχύετε την ιδέα ότι είστε… απατεώνας. Αρχίστε να αποδέχεστε την αναγνώριση των άλλων, χωρίς δεύτερες σκέψεις αμφισβήτησης.
2. Αλλάξτε τις σκέψεις αυτομομφής. Στο σύνδρομο του απατεώνα υπάρχουν έντονες σκέψεις αυτομομφής και αυστηρής κριτικής σε όσα κάνετε. Δεν το χρειάζεστε άλλο. Προσπαθήστε να σκεφτείτε διαφορετικά, περισσότερο θετικά για τον εαυτό σας και μην ψάχνετε συνέχεια αποδείξεις για το αν αξίζετε. Είναι σα να ψάχνετε συνέχεια έναν λόγο για να ενισχύσετε την απάτη που φοβάστε ότι δημιουργήσατε για τον εαυτό σας. Ασχοληθείτε με άλλες σκέψεις, που θα σας κάνουν περισσότερο ικανούς και χαρούμενους. Έπειτα, μοιραστείτε με πάθος αυτές τις σκέψεις με τους γύρω σας και νιώστε ότι σας κινητοποιούν.
3. Μη συγκρίνετε τον εαυτό σας με τους άλλους: Κάντε το καλύτερο που μπορείτε χωρίς να συγκρίνετε τον εαυτό σας με τους άλλους και μάθετε να εμπιστεύεστε τον εαυτό σας και τις ικανότητές σας χωρίς να φοβάστε μήπως σας απορρίψουν.
4. Αναγνωρίστε και αποδεχτείτε τα συναισθήματά σας, ως κάτι φυσιολογικό. Πιθανώς έχετε πολλά αρνητικά συναισθήματα: άγχος, φόβο αποτυχίας, ανασφάλεια ότι θα σας αποκαλύψουν ως απατεώνες και θα σας ξεσκεπάσουν κ.ά. Αποδεχτείτε ότι όλοι οι άνθρωποι, άσχετα από το πόσο επιτυχημένοι είναι, βιώνουν την ίδια αμφιβολία με εσάς. Δεν υπάρχει κάτι παράξενο σε αυτό. Προσπαθήστε όμως να μην αφήσετε χώρο στις σκέψεις που ακολουθούν να μεγαλώσουν, γιατί θα χάσετε τον έλεγχο της ζωής σας. Μάθετε να αναγνωρίζετε τι είναι συναίσθημα (νιώθω) και τι γεγονός (κάνω). Ακόμα κι όταν θα κάνετε λάθη ή θα έχετε αποτυχίες δείτε τα όχι ως μία ακόμα επιβεβαίωση της “απάτης” σας αλλά ως μια ευκαιρία αυτοβελτίωσης και προσωπικής ανάπτυξης. 

Photo via Forbes