Πώς ο διαβήτης επηρεάζει την ψυχική μας διάθεση

Ο σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να εμφανιστεί στον καθένα ανεξάρτητα από την ηλικία, το χρώμα ή το φύλο. Είναι μια χρόνια νόσος που όταν δεν είναι σωστά ρυθμισμένη μπορεί να δημιουργήσει απειλητικές για τη ζωή επιπλοκές. Δεν είναι μια αθώα, πρόσκαιρη και χωρίς συνέπειες νόσος αλλά μια μόνιμη διαταραχή της μεταβολικής ομοιοστασίας του οργανισμού, που η μη αντιμετώπιση του, η μη ρύθμιση του, οδηγεί σε μία ή περισσότερες χρόνιες επιπλοκές. Η μόνη ασπίδα προστασίας έναντι αυτών είναι η έγκαιρη διενέργεια των προληπτικών εξετάσεων και η ρύθμιση της νόσου.

Ποιες είναι οι πρώτες αντιδράσεις

Αυτό που γνωρίζουν οι περισσότεροι, είναι ότι ο σακχαρώδης διαβήτης μπορεί να προκαλέσει πολλά και ποικίλα σωματικά συμπτώματα. Εκείνο, όμως, που, συνήθως, αγνοούμε, είναι το πόσο καθοριστική σημασία έχει η προσωπικότητα και οι συναισθηματικές αντιδράσεις του ασθενή και πώς οι αντιδράσεις αυτές μπορούν να επηρεάσουν την πορεία της νόσου. Ακόμη και η ανακοίνωση στον ασθενή ότι πάσχει από σακχαρώδη διαβήτη, ενδέχεται να προκαλέσει συναισθήματα, όπως αυτό του θυμού, της απελπισίας και του φόβου και να έχει σημαντική επίπτωση στην αυτοπεποίθησή του. Πολύ συχνό είναι και το φαινόμενο της άρνησης των συμπτωμάτων, της μη παραδοχής της νόσου. Ιδιαίτερα όταν εμφανίζεται σε νεανική ηλικία, κατά τη διάρκεια της οποίας το άτομο αισθάνεται πιο υγιές, γεμάτο ενέργεια, δύναμη και ζωτικότητα, αγνοεί τα συμπτώματα και δεν αποδέχεται τη σοβαρότητα της πάθησής του, με αποτέλεσμα να μην ακολουθεί πιστά τις οδηγίες των γιατρών, να επιφορτίζεται με σωρό πληροφοριών – συμβουλών, πλήθος φαρμάκων, επισκέψεις γιατρών, τα οποία συνήθως οδηγούν σε ένα αίσθημα ανικανότητας και ασταθή ψυχισμού. Κατά την περίοδο της αρχικής προσαρμογής μετά τη διάγνωση του σακχαρώδη διαβήτη, είναι αναμενόμενο λόγω της έκθεσής του στην ψυχοπιεστική κατάσταση ένα άτομο να αισθάνεται θλίψη, αγωνία, φόβο, άγχος θυμό, ενοχές, απογοήτευση, ή να βιώνει ένα "αίσθημα αβοήθητου", ή έλλειψη ελπίδας. Αυτό αποτελεί μια φυσιολογική αντίδραση που ωστόσο ποικίλλει, εξαιτίας της μοναδικότητας του κάθε ανθρώπου.

Ο διαβήτης προκαλεί κατάθλιψη ή η κατάθλιψη προκαλεί διαβήτη;

Ο διαβήτης με την ψυχική διάθεση είναι συνδεδεμένα από 60ετίας, τότε που το ψυχοσωματικό μοντέλο της ιατρικής ασθένειας θεωρούσε ότι ψυχοσωματικοί παράγοντες μπορούσαν να πυροδοτήσουν ή να δημιουργήσουν ποικίλες διαταραχές συμπεριλαμβανομένου και του διαβήτη. Αυτή η αντίληψη έχει εγκαταληφθεί, αλλά είναι φανερό πως για το άτομο που ζει με διαβήτη και διευθύνει αυτή τη σύνθετη κατάσταση συμπεριφοράς, υπάρχουν πολλά σημεία όπου διαβήτης και διάθεση αλληλεπιδρούν. Ναι, μεν, έρευνες μας δείχνουν ότι οι διαβητικοί έχουν διπλάσιες πιθανότητες να πάθουν κατάθλιψη σε σχέση με μη διαβητικά άτομα όμως αυτό δε σημαίνει ότι ο διαβήτης προκαλεί κατάθλιψη ή ότι η κατάθλιψη προκαλεί διαβήτη. Δεν έχουν εντοπιστεί συγκεκριμένοι αιτιακοί παράγοντες. Γενικότερα, όσοι πάσχουν από διαβήτη αισθάνονται, μερικές φορές, τόση θλίψη και απογοήτευση, που μοιάζουν να πενθούν για την προηγούμενη ξέγνοιαστη ζωή τους. Είναι αλήθεια, ότι ταλαιπωρούνται από συνεχείς εξετάσεις αίματος, ιατρική περίθαλψη, λήψη φαρμάκων, καθημερινή άσκηση και από το ιδιαίτερο διαιτολόγιο που ακολουθούν. Τίποτα, ωστόσο, δεν μπορεί να τους στερήσει πολλές από τις χαρές της ζωής τους, τις οποίες απολάμβαναν και πριν την εμφάνιση της νόσου, παρά μονάχα ο πεσιμισμός, η παραίτηση και η τυφλή «υποταγή» στην πάθησή τους. Τα αισθήματα θλίψης και η "κακή" διάθεση που μπορεί κάποιος άνθρωπος να βιώνει είναι κάτι διαφορετικό από την κατάθλιψη.

Πολλές φορές διαμορφώνεται η μη ρεαλιστική πεποίθηση ότι είναι φυσικό η ύπαρξη του διαβήτη να δημιουργεί κατάθλιψη. Έτσι το άτομο σκέπτεται ότι «αισθάνομαι κακόκεφος/η επειδή υπάρχει ο διαβήτης» και περιμένει ότι δεν μπορεί να γίνει τίποτα ουσιαστικό για την «κακή» ψυχική διάθεση έχοντας μερικά από τα συμπτώματα της κατάθλιψης όπως είναι άγχος, οξυθυμία, απελπισία, θλίψη, απώλεια αίσθηματος ενδιαφέροντος και ευχαρίστησης, παραίτησης, αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό του, αυτοκαταστροφική συμπεριφορά, διαταραχές της όρεξης και του ύπνου, σωματικά ενοχλήματα τα οποία καταδυναστεύουν τη ζωή του. Φαίνεται, όμως, να δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος κατά τον οποίο οι απαιτητικές συνθήκες και οι δυσκολίες που σχετίζονται με το διαβήτη να δημιουργούν καταθλιπτική συμπτωματολογία, η οποία δυσχεραίνει την τήρηση του πλαισίου ρύθμισης αυξάνοντας την πιθανότητα εμφάνισης ή επίτασης συμπεριφορών παραίτησης, περιορισμένης φυσικής δραστηριότητας, υπερφαγίας, παχυσαρκίας, καπνίσματος και μεγεθύνει τα προβλήματα με αποτέλεσμα την επίταση της κατάθλιψης. Μέσα στην οικογένεια υπάρχουν παράγοντες, όπως χαμηλά επίπεδα ψυχικών συγκρούσεων, υψηλά επίπεδα συνοχής, καλύτερη επικονωνία και ισχυρότερος οικογενειακός προσανατολισμός επίτευξης στόχου, που συνδέονται άμεσα με τον καλύτερο έλεγχο του διαβήτη. Πολλές φορές μάλιστα καταθλιπτική συμπτωματολογία (π.χ. κοινωνική απόσυρση, απάθεια, ευερεθιστότητα, αντικοινωνική ή επιθετική συμπεριφορά) ερμηνεύεται ως "αντίδραση", "τεμπελιά" ή ένδειξη "κακού χαρακτήρα" με αποτέλεσμα το άτομο αντί για την απαιτούμενη θεραπευτική υποστήριξη να δέχεται "τιμωρητικές" στάσεις από το περιβάλλον που επιδεινώνουν την κατάσταση διαμορφώνοντας ένα φαύλο κύκλο.

Ποιοι μπορούν να βοηθήσουν

Η συνδρομή ενός ειδικού είναι, αδιαμφισβήτητα, χρήσιμη χωρίς, ωστόσο, να λησμονούμε πως το οικογενειακό περιβάλλον έχει ρόλο καταλυτικό στην ενδυνάμωση της ψυχολογίας και στην ενίσχυση της αυτοεκτίμησης του ατόμου που πάσχει από τη νόσο. Αυτό που πρέπει πρώτα από όλα να γίνει κατανοητό από το περιβάλλον του ασθενή, είναι, ότι ένας διαβητικός, εξακολουθεί να είναι ένας άνθρωπος που μπορεί να αυτοεξυπηρετηθεί, να διατηρήσει την ανεξαρτησία του και να αναλάβει, ο ίδιος προσωπικά, με την κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη, την ευθύνη για την προάσπιση της υγείας του.

Ψυχολόγοι και διαβητολόγοι μπορούν να συνεργασθούν αποτελεσματικά για τη βελτίωση τόσο της διανοητικής, ψυχικής όσο και σωματικής υγείας των διαβητικών ασθενών.

Ο διαβήτης είναι μια κατάσταση με την οποία μαθαίνεις να ζεις και να είσαι καλά. Η αποδοχή αυτού που μας συμβαίνει σε οποιοδήποτε επίπεδο της ζωής μας, είναι αυτή που θα μας οδηγήσει σε μια λειτουργική και δημιουργική ζωή. Κι αυτό γιατί πάντα υπάρχει η θετική οπτική στις καταστάσεις τις οποίες βιώνουμε και οφείλουμε στον εαυτό μας να τον φροντίζουμε. Ο διαβήτης δεν είναι πάθηση αλλά τρόπος ζωής!