Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή: Μήπως οι σκέψεις σας είναι η φυλακή σας;

Καθαρίζετε την επιφάνεια του γραφείου σας με αντιβακτηριδιακό απορρυπαντικό κάθε τρεις και λίγο γιατί πιστεύετε ότι τα μικρόβια σας επιτίθενται καθημερινά; Πλένετε τα χέρια σας πολλές φορές, ανησυχείτε εάν κλείσατε το μάτι της κουζίνας ή τον θερμοσίφωνα ενώ η σκέψη και μόνο ενός ακατάστατου σπιτιού σας αποσυντονίζει; Σχεδόν όλοι οι άνθρωποι έχουν τις δικές τους προσωπικές «παραξενιές» αλλά δεν πάσχουν από Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή, που πλήττει το 2% του πληθυσμού, περιορίζει τη ζωή του ανθρώπου και τον εγκλωβίζει σε κύκλους σκέψεων και πράξεων που δεν μπορεί να σπάσει.

Τι είναι

Η Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή είναι μία αγχώδης διαταραχή που χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενους ψυχαναγκασμούς και καταναγκασμούς, αρκετά σοβαρούς ώστε να δημιουργούν ενόχληση και να εμποδίζουν την καθημερινή λειτουργικότητα του ατόμου. Με τον όρο «ψυχαναγκασμοί» εννοούνται όλες εκείνες οι επίμονες και ανεπιθύμητες σκέψεις, παρορμήσεις, ιδέες και εικόνες που μπορεί να βιώνει κάποιος με μεγάλο άγχος και δυσφορία χωρίς να μπορεί να τις ελέγξει και αισθάνεται ότι το καθοδηγούν να κάνει κάτι. Οι καταναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές ή νοητικές πράξεις που το άτομο νιώθει αναγκασμένο να πράξει τελετουργικά και με κανόνες που πρέπει να τηρηθούν αυστηρά. Οι καταναγκασμοί λειτουργούν ως απάντηση στους ψυχαναγκασμούς προσφέροντας προσωρινή ανακούφιση από το άγχος.

Που οφείλεται

Τα αίτια της Ιδεοψυχαναγκαστικής Διαταραχής είναι ένας συνδυασμός βιολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Η κληρονομικότητα σε συνδυασμό με ψυχοπιεστικά γεγονότα στης ζωής του ατόμου, αλλά και εμμονές των γονέων με την καθαριότητα και την τακτοποίηση επιδρούν στην εμφάνιση της διαταραχής. Αν και τα πρώτα συμπτώματα εμφανίζονται στην εφηβεία συνήθως, το ένα τρίτο των ενηλίκων με Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή εμφανίζουν συμπτώματα από την παιδική ηλικία.

Πώς να αναγνωρίσετε τα συμπτώματα

Οι πιο συχνοί ψυχαναγκασμοί είναι οι επαναλαμβανόμενες σκέψεις μόλυνσης (π.χ. με μικρόβια ή βρωμιά), αμφιβολίας (π.χ. αν κλείδωσε την πόρτα), τακτοποίησης (π.χ. με αντικείμενα του χώρου), βίας (π.χ. ιδέες θανάτου ή ατυχημάτων) και σεξουαλικότητας (π.χ. πορνογραφικές φαντασιώσεις). Οι συχνότεροι καταναγκασμοί είναι τελετουργίες που αφορούν επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές (π.χ. πλύσιμο χεριών, τακτοποίηση, έλεγχος) και νοητικές πράξεις (π.χ. μέτρημα, προσευχή, επανάληψη λέξεων). Το άτομο νιώθει πως αν δεν κάνει μία τελετουργία τότε κάτι κακό (αόριστα ή και συγκεκριμένα) θα συμβεί σε εκείνο ή στους ανθρώπους του. Συχνά επιστρέφει σπίτι να ελέγξει ξανά και ξανά αν κλείδωσε ή αν είναι κλειστός ο θερμοσίφωνας και μπορεί να διατηρεί πολλά άχρηστα αντικείμενα που αδυνατεί να πετάξει. Επίσης, μετρά κατά την πραγματοποίηση των καταναγκασμών, δημιουργώντας αυστηρά όρια και κανόνες, που αν ξεφύγει του προκαλείται ιδιαίτερα έντονο άγχος και επαναλαμβάνει την τελετουργία από την αρχή.

Ποια θεραπεία είναι η κατάλληλη

Η γνωστική συμπεριφορική ψυχοθεραπεία σε συνδυασμό με φαρμακοθεραπεία (ανάλογα με την ένταση της διαταραχής) είναι η καταλληλότερη προσέγγιση. Η ψυχοθεραπεία (κυρίως ατομική, αλλά και ομαδική) μπορεί να βοηθήσει στην αυτοεκτίμηση του ατόμου και με τις κατάλληλες ασκήσεις χαλάρωσης και τεχνικές διαχείρισης του στρες να προσφέρουν ηρεμία και να ενισχύσουν τη θεραπευτική διαδικασία. Βασικός στόχος είναι ο έλεγχος των συμπτωμάτων προκειμένου η διαταραχή να μην αποτελεί εμπόδιο στην καθημερινή λειτουργικότητα του ατόμου.

Τι μπορείτε να κάνετε και μόνοι σας

• Αναγνωρίστε τα συμπτώματα και συνειδητοποιήστε ότι πρόκειται για διαταραχή. Πολλές φορές ο ψυχαναγκασμός μπορεί να σας εξαντλήσει, να αναγκαστείτε να απαρνηθείτε πολλές ωραίες πλευρές της ζωής για να «απομακρύνετε» τους κινδύνους του ψυχαναγκασμού σας. Αυτά με τη σειρά τους μπορεί να οδηγήσουν σε κακή διάθεση, ατολμία, απώλεια ή απουσία ελπίδας.
• Δημιουργήστε συνθήκες ασφάλειας στο περιβάλλον σας. Οι περισσότεροι που πάσχουν από Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή χρειάζονται ασφάλεια και σταθερότητα επειδή το άγχος τους δημιουργεί ένα τρομερά ανασφαλές περιβάλλον.
• Βρείτε κίνητρα για να προσπαθήσετε να αλλάξετε.
• Προσπαθήστε να σταματήσετε την επαναληπτικότητα των καταναγκασμών ξεκινώντας από εκείνους που είναι πιο εύκολο να αντισταθείτε. Χρειάζεται καθημερινή εξάσκηση για να το πετύχετε.
• «Παγώστε» τις ψυχαναγκαστικές σκέψεις που κάνετε και προσπαθήστε να τις αποφύγετε. Μην πιέσετε όμως τον εαυτό σας περισσότερο από όσο αντέχετε.
• Αν πάσχετε από Ιδεοψυχαναγκαστική Διαταραχή μην αρνείστε να δεχτείτε τη βοήθεια ενός ψυχολόγου. Ακόμα κι αν τα συμπτώματα έρχονται και φεύγουν με την πάροδο του χρόνου, η διαταραχή υπάρχει και είναι πιθανό να επιδεινωθεί σε πολύ πιεστικές καταστάσεις της ζωής σας. Το οικογενειακό περιβάλλον και οι φίλοι μπορεί να αποτελούν ένα σημαντικό υποστηρικτικό περιβάλλον, αλλά δεν υποκαθιστούν την θεραπεία με έναν ειδικό.